در ایران باستان آب همواره پیام رسان روشنایی و پاکی به شمار میرفته است. از این رو این عنصر حیات بخش از ارزش زیادی برخوردار بوده است. عامل این موضوع شاید به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران بوده است. ایران همواره دارای آب و هوای خشکی بوده است و آب، این مایع حیاتی بین این مردم منزلتی والا داشته است. آب در نزد ایرانیان علاوه بر رفع نیاز های مردم، بلکه از لحاظ معنوی و روحی نیز تاثیر بسیاری داشته است. در این بخش از آریا مگ قصد داریم به باغ های ایرانی و ویژگی های روانشناسی آب بپردازیم. همینطور به طور مختصری از استفاده این عنصر در آب نما ها توسط پمپ آبنما و نازل آبنما توضیح خواهیم داد.
آب، این عنصر حیات بخش
آب همواره نماد و سمبلی از ویژگی های مختلفی بوده است. سمبلی که پدران و اجدادمان از دیرباز به موارد گوناگونی از آنها اشاره کرده اند. این سخنان از آنها، موارد زیادی از روانشناسی آب را برای ما بازگو میکند. همواره از پدرانمان شنیده ایم که:
“آب حیات بخش است.”
“آب تازگی را به همراه می آورد.”
“آب رونق و روشناییست.”
“آب درخشندگیست.”
“آب پاکیزگیست.”
با شنیدن این توصیف هایی که در مورد این عنصر حیاتی میشنویم، بیشتر به اهمیت آن نزد بزرگانمان پی میبریم. پس به همین دلیل است که آب، همواره در تمام مکان هایی که ساخته دست بشر باشد، به شکل های مختلفی حضور دارد. از فرهنگ کهن ایران تا کنون، مردمان جای جای دنیا به حضور آب در زندگی روزمره خود اهمیت خاصی را داده اند. زندگی انسان از روستا تا شهر های مدرن امروزی در حال تکامل بوده است. اما چه چیزی هرگز در معماری و مدرنیته فراموش نشده است…؟ حدس شما درست است…”آب”. گستردگی روانشناسی آب و آرامش صدای آن همواره آن را به اشکال مختلفی در زندگی ها حفظ کرده است. از حوضچه های کوچک حیاط خانه ها، باغ های ایرانی، تا آکواریوم و آبنماهای گوناگون نشان و گواه این امر هستند.
اهمیت در استفاده آب
آب در باغ های ایرانی
ایجاد جلوه های سمعی و بصری از آب در گذشته های دور نیز رواج بسیاری داشته است. این امر را میتوان در ایران باستان نیز مشاهده کرد. از دیرباز در ایران نهایت سعی بر آن بوده تا باغ هارا در مراتع شیب دار بسازند. اما دلیل این کار چه بوده است…؟ با انجام این کار همواره سعی میشد تا با ایجاد مسیر های پلکانی در مسیر آب جلوه های سمعی و بصری مختلفی با آب ایجاد کنند. با این کار جریان آب متلاطم، تند و پر سر و صدا میشد. این صدا از دیرباز تا کنون برای افراد بسیار جذاب، دلچسب و آرامش بخش بوده است. در واقع این آب بود که مهمترین و اصلی ترین عاملی حیات بخش در باغ های زیبای ایرانی بوده است.
در این باغ ها آب همواره جاری بود و در چهارباغ‌ها، جویبارها و جوی‌های کم‌شیب و مارپیچی در حرکت بود. این کار علاوه بر صدا و جلوه ی زیبا چرخش و جریان آب باعث میشد تا هوای باغ بسیار مطبوع و دلپذیر شود. برای چرخش و گردش آب در این باغ ها، برای زیبایی و جذابیت هرچه بیشتر، جوی هارا از سنگ و آجر میساختند. همینطور در کف این جوی ها و جاهایی که جریان آب وجود داشت، از سنگ ها با تراش های سفید رنگی استفاده میشد. این کار به این دلیل بود تا زیبایی جریان متلاطم آب را برای بیننده دوچندان کنند.
آبرسانی در گذشته دور
جالب است بدانید که ایرانیان حتی در خشک ترین مناطق کشور باغ های زیبایی را ساخته و بوجود آورده اند. در جواب چگونگی انجام این امر میتوان مجددا به اهمیت آب و روانشناسی حضور آن در زندگی ایرانیان اشاره کرد. همواره ایرانیان از قدیم با حفر قنات ها و کاریز های حتی در خشک ترین مناطق آب را جاری میساختند. با کمک این قنات ها و کاریز ها ایرانیان مقدور میشدند تا در دورترین و خشک ترین مناطق نیز اقدام به ایجاد اینگونه آبنماها نمایند. همینطور بدیهیست که وسعت این باغ ها نیز وابسته به حجم و مقدار آب موجود برای آبیاری آن داشته است.
باغ ها و آب نما های ایرانی
همانطور که گفته شد، در مناطق خشک کشور ایجاد باغ و آب نما ها اهمیت دوچندانی داشته اند. این اهمیت از این رو بود که از دید روانشناسی انسان همواره میل به دیدن طبیعت سرسبز و آب را داشته است. همینطور گرمی و خشکی هوا مزید بر علت میشد و این تمایل را دوچندان میساخت. در دوره های مختلف و در اینگونه آب و هوا، ایرانیان باغ هایی ساخته و محیط هایی آرام خنک و پر سایه ایجاد میکردند. برای مثال از اینگونه باغ ها میتوان به باغ های کاشان اشاره کرد. از مشهور ترین این باغ ها، میتوان به باغ فین کاشان که در دوره صفویه ساخته شده، اشاره کرد. وفور آب چشمه سلیمانی، حوض و استخر و فواره‌های فراوان، درختان کهنسال و عمارت‌های تاریخی، بزرگترین دلایل این شهرت میباشند.
دلایل ساخت آب نما ها
برای ایجاد محیطی خنک، پر سایه، آرامش بخش و آرام چاره ای جز ساخت آب نما ها وجود نداشته است. آب نما ضروری‌ترین عناصر ایجاد باغ محسوب میشد. این سازه چشم نواز بیشتر در مقابل عمارت اصلی باغ ساخته میشد. پس از ساخته شدن، ضلع اصلی آن در جهت طول ساختمان و به شکل‌های هندسی منظم بود. اما چگونه این امر برای آنها میسر میشد…؟ در باغ های ایرانی آب خارج شده از کاریز ها به صورت چشمه و جوی در باغ ها روان میشد. در این باغ ها که از شیب طبیعی استفاده میشد جریان آب را در طول باغ حفظ میکردند.
همینطور به طور معمول این جویبار ها در تقاطع هایی سر راه خود به حوض و حوضچه هایی تبدیل میشدند. شروع این فرایند همیشه از کاریز و حوضخانه عمارت ها بوده است. همانطور که گفته شد، این جوی ها در فاصله‌های منظم با کمک شیب طبیعی زمین و با تکرار آبشارها به داخل حوضچه روان میشد. البته دیده شده بود که در عمارت های بزرگ گاها آبنماها در داخل آنها ساخته میشده است. این آبنماها در قالب حوضچه هایی با حفره هایی که کار نازل آبنما را انجام میدادند صورت میگرفته است. در نهایت ساکنان باغ در روزهای گرم تابستان و به ویژه هنگام نیمروز، در کنار آبنما به آسایش می‌پرداختند.
نازل و پمپ های امروزی از چه اجزایی الهام گرفته اند…؟
همانطور که در مقالات قبلی گفته شد، آبنما شامل بخش های متلفی میباشد.
از مهمترین آنها میتوان به نازل و پمپ آبنما اشاره کرد.
پمپ ها به عنوان قلب آبنما، وظیفه ی چرخش آب و به جریان انداختن آن را به عهده دارند.
در واقع مهمترین کار در آبنما را پمپ آ« انجام میدهد.
نازل ها نیز نقطه ی خروج آب از آبنما و به وجود آورنده ی جلوه های زیبای آب هستند.
نازل آبنما اشکال زیبا و صدای آرامش بخش آب را در آبنما ایجاد میکند.
اما سوال اینجاست که این اجزا از چه چیزی الهام گرفته شده اند.
در آب نماهای قدیمی دارای قنات، کاریز، حوضچه، جوی و حوضخانه ها بوده ایم.
در دوران گذشته با زیبایی خاص و ظریفی این مهندسی صورت میگرفته است.
از قنات ها و کاریز ها به عنوان پمپ آبنما بهره گرفته میشد و از حفرفه هایی با اشکال و ارتفاع گوناگون به عنوان نازل آبنما.
آب جاری از حوضخانه ها آغاز میشد و از جاذبه و شدت جریان آب در کاریز ها به عنوان محرکی برای جریان یافتن همچون پمپ آبنما استفاده میکرد.
در نهایت پس از طی مسیر باغ ها، از انتها خارج به جریان کاریز ها باز میگشت.
با ما در آریا مگ کاری از فروشگاه اینترنتی آریا شاپ برای دنبال کردن اخبار و اطلاعات حوزه ی آبنما همراه باشید.
از خواندن این مقاله لذت بردید؟؟ نظر خود را با ما در میان بگذارید.